Gelezen (150)

De kapitein en de Glory - Dave Eggers

De parabel die Dave Eggers ons voorschotelt van een groot schip (de Glory) waar een onbekwame kapitein aan de macht komt en alle rampspoed die dat oplevert, is zo doorzichtig dat je meteen door hebt dat hij het over president Trump heeft. Toegegeven, hij maakt er een leuk verhaal van en sommige personages zijn erg raak getypeerd (Poetin met ontbloot bovenlijf op een paard gezeten bijvoorbeeld, maar hier dan in de versie van piraat De Bleke) maar ik vroeg me de hele tijd af: voor wie schrijft hij dit verhaal eigenlijk?
Voor de Trump-tegenstanders? Die zien de parallellen goed genoeg maar er komt niks nieuws aan het licht dat zijn tegenstanders niet al meermaals aan de kaak gesteld hebben.
Zijn medestanders dan? Daarvoor is het personage van de kapitein te grotesk waardoor ze meteen zullen zeggen dat dit een karikatuur is en dus niet op hun president lijkt (en helemaal ongelijk hebben ze niet, al zijn er meerdere facetten die grotesk lijken en toch niet overdreven zijn...). Gaan zij door deze parabel hun ongelijk inzien? Gaan zij hun steun (en dus stem in november) veranderen? Zij zullen dit boek niet eens lezen, het weggooien van zodra ze geconfronteerd worden met de "karikaturale omschrijvingen die Trump zouden moeten voorstellen?".
Jammer dus dat een goed verhaal eigenlijk niet echt een publiek heeft waarvoor het echt iets kan betekenen.

Elementaire deeltjes - Michel Houellebecq

De herlezing van Elementaire deeltjes van Michel Houellebecq heeft op mij nog steeds, zo herinner ik me, dezelfde uitwerking als toen ik het boek voor het eerst las. Ik ben gefascineerd door de denkbeelden van de auteur maar tegelijk vervullen ze me met een zekere afschuw in hun doorgedreven consequentie, hun radicaal (cultuur)pessimisme en hun deterministisch karakter. Elke vezel in me verzet zich tegen de consequenties van zijn mens- en wereldbeeld en tegelijk kan ik niet blind zijn voor deze mogelijke lezing van de huidige maatschappelijke toestand. Houellebecq is zowat de meest radicale schrijver van zijn tijd (onze tijd) en grossiert in determinisme, geweld, hedonisme en een soort extremistisch neoliberalisme en een bijna religieus vertrouwen in de wetenschap. Van vooruitgangsdenken is bij hem echter geen sprake, toch niet werkelijk: de mens en de beschaving komen al in dit debuut aan hun einde en elke troost (liefde, humor) blijkt ijdel en wordt met precisie en meedogenloos in puin geslaan.
We lezen in dit boek het levensverhaal van de halfbroers Michel en Bruno. Michel is een natuurkundige, niet in staat tot menselijke emoties zo lijkt het, maar in feite vooral niet in staat tot verbinding met anderen (en dat is de basis voor gedeelde gevoelens). Bruno is een ambtenaar wiens leven een puinhoop geworden is en die elk falen al bijna vanaf zijn jeugd in zich droeg. Waar Michel afstand neemt van genot, zoekt Bruno het voortdurend op en hij kent ook werkelijk op een bepaald moment in het boek succes, dankzij de liefde, maar de illusie van geluk wordt hem al snel ontnomen door de aftakeling van de lichamen (van hemzelf en van zijn partner). Michel weet intussen een revolutie teweeg te brengen in de wetenschap en filosofie die een ware nieuwe grote breuklijn in de geschiedenis vormt. Toch lijkt niets van wat Houellebecq ons als lezer voorschotelt, werkelijk zinvol in de betekenis van de zin van het leven die we zoeken. Het is een technisch-biologische benadering die ten grondslag ligt aan alles en zelfs de zogenaamde menswetenschappen dwingt zich aan haar wetten te onderwerpen. Dat blijkt een grimmig beeld, dat Houellebecq in zijn andere boeken ook vaak cultiveert.
Het is makkelijk hem hiervoor te haten en toch weet hij mij te prikkelen op een ongekend manier door denkbeelden die haaks staan op de mijne maar toch een coherent geheel vormen zonder in de idiotie te vervallen van zulke reducerende benaderingen als racisme, seksisme,... Net omdat bij Houellebecq alles mogelijk is en al vastligt in een afwezigheid van vrijheid, aanvaardt hij alles, tot in zijn uiterste consequenties. Het is een uitdagend standpunt dat tot denken aanzet.