Machteloze woede, u kent het gevoel vast ook wel. Ik voelde het alvast in 2019 vaak, zowel in mijn privé-leven (zoals je in het eerste deel van mijn jaaroverzicht al kon lezen) en zeker ook als ik rond mij keek wat er gebeurde in de wereld rondom ons.
Had ik al geen hoge pet op van de regeringen in dit land (zowel de federale als de Vlaamse) en keek ik nieuwsgierig over de taalgrens en over de landsgrenzen, dan beterde dat dit jaar zeker niet. Hoewel veel mensen uit mijn omgeving zeer ontevreden waren, is er nog een grotere groep mensen die niet bepaald tevreden zijn/waren over de situatie, maar die kozen voor "meer van hetzelfde". Hetzelfde hoeft dan niet dezelfde partijen te betekenen, maar wel dezelfde strekking en dezelfde weg opgaand...
Dat twee extreem-rechtse partijen samen een meerderheid leken te kunnen gaan vormen (één al lang "respectabel" gemaakt door de Grote Leider, één die hard haar best doet en blijkbaar kan zelfs een Schild-en-Vriendje als lijsttrekker die upgrade in de ogen van velen niet ongedaan maken). Terwijl de 1 % (zoals dit heette ten tijde van de Occupation-beweging) nog meer geld en macht naar zich toetrok, wie het goed had, schrik had wat te verliezen en wie het slecht had, mee de vinger volgde die weg wees van de echte schuldigen richting een andere groep mensen, evenzeer slachtoffer en deelgenoot in het slecht-hebben, is het lastig om je geloof in de mensheid niet te verliezen. Meer en meer vraag je je bezorgd af wie in jouw omgeving ook voor deze schijnoplossing kiest, want stilaan is het statistisch onmogelijk dat je niemand kent die voor het extreem-rechts recept kiest. (En aan al wie naar extreem-links wijst als "even erg": extreem-links pakt de machtelozen, de have-nots, de mensen in moeilijkheden tenminste niets af en zet tenminste niet aan tot haat!).
De ruimere context van Europa en de (vooral westerse) wereld biedt geen soelaas. Overal zie je hetzelfde gebeuren: door middel van leugens die men amper nog verbergt, wordt hetzelfde principe toegepast. Trump en Johnson, de man die loog om de Brexit (en vooral zichzelf) te promoten met zijn beruchte bus (en andere leugens), worden beloond door hardnekkige believers waardoor feiten en een samenhangend verhaal, vertrekkend vanuit een visie die we met zijn allen/velen kunnen delen, het onderspit delven. Nee, vrolijk word je er niet van en bovendien slaat de wanhoop om het hart als je ziet hoe hetzelfde mechanisme zichzelf lijkt te versterken.
En wie hoopte op media die kritisch hun rol zouden opnemen: die zijn ook al lang geofferd aan de moloch van de commercie en zijn meer bekommerd om titels en artikels die clicks opleveren dan om waarheidsvinding. En ja, in deze postmoderne tijden hebben we geleerd dat "dé Waarheid" niet bestaat, maar als je elke waarde ervan overboord gooit, kiep je wel heel veel kind mee met het badwater.
De slachtoffers van dit alles zijn de mensen aan de onderkant van de maatschappij en als je zoals ik vooral met en voor hen werkt, dan is het stilaan meer vechten tegen de bierkaai dan zinvol werk verrichten. Het is dus geen wonder dat ik ook op professioneel vlak mijzelf zo erg in vraag begin te stellen dat mijn professionele identiteit zwaar geblutst uit 2019 komt. Het wordt er niet beter op als liefdadigheid (Pia en de Warmste Week) beleid vervangen en zelfs de al veel te beperkte middelen voor welzijn (en trouwens evenzeer voor cultuur) verminderd worden in wat voelt als een wraakactie tegen de "te linkse" welzijns- en cultuursectoren en de mensen die daarin werkzaam zijn (want binnen cultuur krijgen de met de commercie meeheulende Studio 100-bonzen van de overheid natuurlijk geen cent minder).
Hoe slaagt men er in om de mensen zo ver te krijgen dat ze dit al bij al behoorlijk lijdzaam ondergaan (geen protesten zoals in Chili hier en geen Vlaamse Lente in het vooruitzicht, in navolging van de Arabische landen waar mensen gestuwd door hoop en door woede over het toenmalig beleid het heft in handen namen)? Centraal staat, zo lijkt het, het verheerlijken van (een bepaalde invulling van) het begrip "identiteit".
De jaren negentig hadden een waarschuwing moeten zijn tot identiteit als nationalistisch concept leidde tot de grootste en wreedste oorlog in Europa sinds 1945. Wie In Europa van Geert Mak las, weet tot welke gruwel de ontmenselijkende invulling van de (nationalistische) identiteit heeft geleid. Maar vandaag, in tijden waarin elk historisch besef dat verder dan een week reikt verloren lijkt gegaan, en hevig aangevuurd door een historicus (!) vergeten we de lessen uit het verleden en klampen we met ons met velen vast aan een identiteitsbegrip dat niet inclusief (wie zijn wij, wat maakt ons tot wie wij zijn, allemaal verschillend maar ook met veel gelijkenissen) maar exclusief (wie hoort er dus niet bij, wie is de "andere", die meteen ook nog als bedreiging wordt bestempeld) is. En die exclusieve identiteit ontmenselijkt de andere, ontdoet die van alle gelijkenissen met ons zodat zijn waarde vermindert, het liefst (voor sommigen) tot nul. En dezelfde mechanismen van vroeger (lees Victor Klemperers dagboeken erop na hoe taal een belangrijk en sluipend middel werd dat uiteindelijk de holocaust mogelijk maakte) worden vandaag, dankzij de sterke technologie, met nog veel meer kracht dan ooit tevoren gebruikt daartoe.
En wij, wij blijven met velen blind, worden blind gehouden en wie die ongemakkelijke waarheid wel kan en durft zien, voelt steeds meer een machteloze woede omdat de tegenstander als systeem zichzelf versterkt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten