U2 was in de jaren voor 1991 verworden tot een "bigger than life"-stadionrockact, zij het één met geweldige nummers, dat wel. Maar de bombast werd allengs groter en de nood aan steeds grotere stadions met steeds meer publiek leek de omvang van het ego van frontman Bono te volgen. Dat had onder meer ook geresulteerd in Rattle and hum, een dubbelaar met covers die als een ode aan allerlei Amerikaanse genres bedoeld was en waarop de gaststerren niet van de minsten waren.
Tussen 1988 en 1991 trok de groep zich stilaan terug omdat ze dreigden ten onder te gaan aan de overweldigende status en bijhorende verwachtingen. Politiek veranderde de wereld plots erg snel met als hoogtepunt de val van de Berlijnse Muur. Uitgerekend in dat nieuwe Berlijn werkte U2 aan een nieuwe plaat én vooral een nieuw geluid. Daarvan viel al een glimps op te vangen op Night and day, hun Cole Porter-cover op Red, hot + blue, een plaat ten voordele van het AIDS-onderzoek.
Achtung baby laat een groep horen die onder impuls van onder meer producers Daniel Lanois en Flood de grenzen opzoekt van wat met het klassiek instrumentarium van de rockgroep mogelijk is. Stilistisch is het album op alle mogelijke manieren een herdefinitie. Zelfs de hoes met de typische, intussen iconische foto's van Anton Corbijn laat een groep zien die meer van dan verwacht verwant blijkt aan Depeche Mode.
The fly klinkt alsof de song een holle ruimte is waarbinnen vanalles gebeurt, een wereld geschapen voor de song. Het jachtige leven dringt helemaal binnen en de falsetto van Bono verklankt zowel hoop als onbehagen. In latere albums zou de groep dat thema, de holheid van de entertainmentindustrie, nog verder uitwerken. Zooropa en vooral Pop belichamen een doorgedreven inhoudloos discours dat flitsend en mediageniek is en zal uiteindelijk de band terugbrengen bij hun "bigger than life"-imago dat ze hadden proberen afschudden. Ditmaal verschuilen ze zich (een tijdlang zelfs succesvol) achter ironie maar intussen weten we wel beter en is Bono-de-would-be-politicus en weldoener opnieuw verstrikt geraakt in zijn eigen megalomanie.
Maar in 1991 zijn er gewoon de goeie songs met een duizelingwekkend nieuw geluid: Mysterious ways is The fly 2.0, bevat alle zelfde kenmerken maar nog beter uitgewerkt. Toch weet U2 ook andere aspecten van hun muziek in de kijker te zetten: het kunstzinnige (niet toevallig vaak in naar boven drijvend in hun samenwerkingen met filmmaker Wim Wenders) vindt zijn veruitwendiging in Tryin' to throw your arms around the world en Until the end of the world. One is een ballad zoals de band ze nog niet gemaakt had en weet de juiste snaar te raken zonder de flinterdunne grens met kitsch of pathetiek te overschrijden. Johnny Cash mag er dan al een geheel eigenwijze cover van gemaakt hebben (en iedereen die me kent, weet hoezeer ik van de American recordings van Cash hou), het origineel blijft onovertroffen.
Het zijn misschien wel de minder bekende songs van deze plaat die nog het best bewijzen waarom U2 hier op zijn hoogtepunt is. Ultra violet (Light my way) drijft alweer op de gitaar van The Edge en je hoort dat iemand (Lanois) erin geslaagd is de band aan de leiband te houden en de energie te focussen: beter zeer gericht dan wild om zich heen slaand zoals in de voorafgaande jaren. Acrobat is gewoon een steengoed nummer tjokvol details die gemakkelijk over het hoofd gezien worden en Love is blindness heeft dan wel niet de instant-klik die One wel had, dit is misschien wel het mooiste en meest trieste nummer van de hele plaat.
Achteraf gezien, gelet op de evolutie die U2 daarna nog doormaakte, is de breuk met het verleden nooit helemaal abrupt gebleken en verviel de band (en niet in het minst Bono) algauw weer in hetzelfde euvel waarin de groep opgegeten werd door het eigen imago. Ik gaf het daarnet al even aan: aanvankelijk leken de Ieren ermee weg te komen omdat ze ironie hadden ontdekt en als dekmantel gebruikten maar intussen is dat masker ook alweer afgevallen. De muzikale relevantie van het viertal is intussen uiteraard niet meer wat ze geweest is en een tour de force als de radicale geluidsswitch die ze maakten met Achtung baby kan je slechts uitzonderlijk eens met succes uitvoeren. Al bij al is Radiohead er naar mijn oordeel beter in geslaagd zich écht heruit te vinden toen zij Kid A op de wereld loslieten en het experiment verderdreven op de platen die erna kwamen. Voor U2 was er een geleidelijke terugkeer waarin de elementen van Achtung baby weliswaar nooit meer volledig afgeschud werden maar evenmin kwam de band echt los van haar eigen verleden...
Beluister hieronder het volledige album:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten