Gelezen (74)

De druiven der gramschap - John Steinbeck

Als Ten oosten van Eden de grote psychologische roman was die John Steinbeck schreef, dan is De druiven der gramschap zijn kritisch sociaal-economisch epos en manifest. Aan de hand van het verhaal van de familie van Tom Joad schetst de auteur hoe arme landbouwersgezinnen uit Oklahoma (en Texas en de daaromheen liggende staten) van hun land verdreven worden door armoede, industrialisering van de landbouw, schulden en uitputting van de aarde door de katoenteelt. Ze beproeven hun geluk in Californië, de gouden staat waar hen volgens pamfletten die rondgedeeld worden werk en welvaart wachten. De migratiegolf in de jaren 30, in volle economische crisis, is ongezien en heel hard voor de gezinnen. Het beloofde land blijkt niet zo hemels als voorgespiegeld en de plaatselijke bevolking is met de "Okies" allesbehalve opgezet. Bovendien laten de wetten van de vrije markt zich gelden: overvloed aan werkkrachten drukt de lonen en de concurrentie is bikkelhard. Wie de migranten wil verenigen, wordt algauw beschouwd als communist en vakbonden oprichten geldt als een ware oorlogsverklaring aan de grootgrondbezitters, de machtigen en de ordediensten. 
Het meest frappante is dat, in weerwil van een politicus-geschiedkundige in ons land die een taboe uitsprak over deze gelijkenis, de jaren 30 bijzonder actueel blijken en dat mits enkele wijzigingen in de details, hier eigenlijk een heel hedendaags verhaal voorligt. Tussen de hoofdstukken met de eigenlijke verhaallijn in schrijft Steinbeck meer veralgemenende, beschouwende stukken waarin hij zijn visie weergeeft. Sinds ik in het middelbaar Van muizen en mensen en De parel las en de leerkracht Engels wees op Steinbecks keuze voor de armen en onderdrukten in de VS, wist ik natuurlijk wel al dat de Nobelprijswinnaar met veel liefde voor het volk schrijft. Uiterst accuraat legt hij de mechanismen bloot van banken en maatschappijen (vandaag zouden het multinationals heten) die anoniem en zonder gezicht de wereld besturen, onaantastbaar zijn omdat ze geen persoon zijn tegen wie je in opstand kan komen, maar anonieme monsters die meedogenloos hun ijzeren ideologische vrijemarktlogica volgen. Hij illustreert perfect hoe de middenklasse en de lokale bevolking bang gemaakt worden voor de migranten en hoe de migranten ontmenselijkt worden, waarbij oorzaak en gevolg (armoede en de levensstijl die eigenlijk enkel overleven is) omgekeerd worden. Hij schrijft met liefde voor de landbouw, zelfs voor de teeltveredeling en de wetenschappelijke ontwikkelingen, maar zet zich af tegen hoe landbouw en vooruitgang ondergeschikt gemaakt worden aan winstdenken. Hij toont haarscherp aan welke mechanismen aansturen op het bestendigen van honger en armoede en hoe inkomensverschillen in stand gehouden worden. En al zijn beschouwingen zouden evengoed vandaag kunnen gelden.
Meer dan ooit groeit bij mij het besef: de jaren 30 zijn terug. En we zijn maar beter héél waakzaam, want de geschiedenis dient ter lering...

Het boek inspireerde ook zangers zoals Woody Guthrie en Bruce Springsteen en dus heb ik hieronder de clips van beide songs én de lyrics toegevoegd:

The ballad of Tom Joad - Woody Guthrie

Lyrics:

Tom Joad got out of the old McAlester Pen;
There he got his parole.
After four long years on a man killing charge,
Tom Joad come a-walkin' down the road, poor boy,
Tom Joad come a-walkin' down the road. 

Tom Joad, he met a truck driving man;
There he caught him a ride.
He said, "I just got loose from McAlester Pen
On a charge called homicide,
A charge called homicide." 

That truck rolled away in a cloud of dust;
Tommy turned his face toward home.
He met Preacher Casey, and they had a little drink,
But they found that his family they was gone,
He found that his family they was gone. 

He found his mother's old-fashion shoe,
Found his daddy's hat.
And he found little Muley and Muley said,
"They've been tractored out by the cats,
They've been tractored out by the cats." 

Tom Joad walked down to the neighbor's farm,
Found his family.
They took Preacher Casey and loaded in a car,
And his mother said, "We've got to get away."
His mother said, "We've got to get away." 

Now, the twelve of the Joads made a mighty heavy load;
But Grandpa Joad did cry.
He picked up a handful of land in his hand,
Said: "I'm stayin' with the farm till I die.
Yes, I'm stayin' with the farm till I die." 

They fed him short ribs and coffee and soothing syrup;
And Grandpa Joad did die.
They buried Grandpa Joad by the side of the road,
Grandma on the California side,
They buried Grandma on the California side. 

They stood on a mountain and they looked to the west,
And it looked like the promised land.
That bright green valley with a river running through,
There was work for every single hand, they thought,
There was work for every single hand. 

The Joads rolled away to the jungle camp,
There they cooked a stew.
And the hungry little kids of the jungle camp
Said: "We'd like to have some, too."
Said: "We'd like to have some, too." 

Now a deputy sheriff fired loose at a man,
Shot a woman in the back.
Before he could take his aim again,
Preacher Casey dropped him in his track, poor boy,
Preacher Casey dropped him in his track. 

They handcuffed Casey and they took him in jail;
And then he got away.
And he met Tom Joad on the old river bridge,
And these few words he did say, poor boy,
These few words he did say. 

"I preached for the Lord a mighty long time,
Preached about the rich and the poor.
Us workin' folkses, all get together,
'Cause we ain't got a chance anymore.
We ain't got a chance anymore." 

Now, the deputies come, and Tom and Casey run
To the bridge where the water run down.
But the vigilante thugs hit Casey with a club,
They laid Preacher Casey on the ground, poor Casey,
They laid Preacher Casey on the ground. 

Tom Joad, he grabbed that deputy's club,
Hit him over the head.
Tom Joad took flight in the dark rainy night,
And a deputy and a preacher lying dead, two men,
A deputy and a preacher lying dead. 

Tom run back where his mother was asleep;
He woke her up out of bed.
An' he kissed goodbye to the mother that he loved,
Said what Preacher Casey said, Tom Joad,
He said what Preacher Casey said. 

"Ever'body might be just one big soul,
Well it looks that a-way to me.
Everywhere that you look, in the day or night,
That's where I'm a-gonna be, Ma,
That's where I'm a-gonna be. 

Wherever little children are hungry and cry,
Wherever people ain't free.
Wherever men are fightin' for their rights,
That's where I'm a-gonna be, Ma.
That's where I'm a-gonna be."

The ghost of Tom Joad - Bruce Springsteen

Lyrics:

 Men walking 'long the railroad tracks
Going someplace, there's no going back
Highway patrol choppers coming up over the ridge
Hot soup on a campfire under the bridge
Shelter line stretching 'round the corner
Welcome to the new world order
Families sleeping in the cars in the southwest
No home, no job, no peace, no rest

Well the highway is alive tonight
But nobody's kidding nobody about where it goes
I'm sitting down here in the campfire light
Searching for the ghost of Tom Joad

He pulls a prayer book out of his sleeping bag
Preacher lights up a butt and he takes a drag
Waiting for when the last shall be first and the first shall be last
In a cardboard box 'neath the underpass
You got a one-way ticket to the promised land
You got a hole in your belly and a gun in your hand
Sleeping on a pillow of solid rock
Bathing in the city's aqueduct

Go!

Well the highway is alive tonight
Where it's headed everybody knows
I'm sitting down here in the campfire light
Waiting on the ghost of Tom Joad

Now Tom said, "Mom, wherever there's a cop beating a guy
Wherever a hungry newborn baby cries
Where there's a fight against the blood and hatred in the air
Look for me, Mom, I'll be there

Wherever somebody's fighting for a place to stand
Or a decent job or a helping hand
Wherever somebody's struggling to be free
Look in their eyes, Ma, and you'll see me"
Yeah!

The highway is alive tonight
Where it's headed everybody knows
I'm sitting down here in the campfire light
With the ghost of old Tom Joad