Gelezen (144)

Grote verwachtingen. In Europa 1999 - 2019 - Geert Mak

In feite is het begin van dit boek, het verhaal over de slimme geschiedenisstudent uit 2069, een soort disclaimer: we zitten in feite te kort op de geschiedenis van de voorbije twintig jaar, het begin van de 21e eeuw, om helder zicht te hebben en de verbanden duidelijk te zien. Desondanks waagt Geert Mak zich aan een vervolg op In Europa, zijn 20e eeuw omvattend boek dat ik met veel plezier, ook verbazing en afgrijzen soms, heb gelezen. Hij maakt na twintig jaar een stand op van hoe het ons in dit werelddeel verging sinds 1999 en of de (voorlopige) conclusies van toen nog standhouden.
Zoals te verwachten voor wie goed opgelet heeft de voorbije twintig jaar, blijkt het schip toch een stevige wending genomen te hebben, soms in goede richting, soms helaas ook in de verkeerde of in het beste geval een onzekere richting. Toch is Mak niet per se pessimistisch: hij ziet ook de kansen, tussen al die loerende gevaren en torenhoge risico's.
Ook van dit boek heb ik genoten (en ik ben zeer blij dat mijn lief het me cadeau deed), al kan het niet volledig aan In Europa tippen. Dat heeft alles te maken met wat in die disclaimer zo goed vervat zit: we zitten te dicht bij het gebeuren, er nog teveel te midden in, om de verheldering te krijgen die we in In Europa vaak wel konden krijgen. Niettegenstaande is dit een zeer verdienstelijke onderneming geweest die inzicht verschaft in de omwentelingen van de voorbije twee decennia.

Lady Chatterley's lover - D.H. Lawrence

Er is iets aan Mellors, de geliefde van Lady Chatterley en de jachtopziener van Sir Clifford Chatterley, dat me fascineert. Hij lijkt een soort vastberadenheid te hebben die ontdaan is van emotionaliteit hoewel hij echte liefde voelt en van optimisme al gelooft hij in een toekomst met zijn grote liefde. Het verhaal dat D.H. Lawrence brengt over een half verlamde edelman die geen problemen lijkt te hebben als zijn vrouw zwanger zou worden van een andere man, is een mengeling van Dancer in the dark en The piano maar wordt hier vaak overstemd door een pessimistische filosofie. Dat hoeft wellicht niet te verwonderen aangezien dit boek werd geschreven (en zich afspeelt) na de Eerste Wereldoorlog en de impact daarvan heel voelbaar is. Enerzijds hangt een bijna fatalastisch wantrouwen in de richting van de geschiedenis (geen vooruitgang, maar degeneratie) over het boek, anderzijds blijken de personages zich soms te verliezen in een hedonistische levensstijl waarin geld, roem en jazz (plezier) voorop staan. Natuurlijk staat ook de sexuele (zelf)ontdekking van het hoofdpersonage centraal (het voor die tijd nogal expliciete taalgebruik leverde de uitgever Penguin Books een proces op) maar dit boek daartoe herleiden zou afbreuk doen aan de gelaagdheid ervan en de pogingen van de auteur om een visie op de maatschappij waarin hij leefde, te verwoorden.
Het is geen makkelijk boek en het laat de lezer met een soort vertwijfeling achter omdat al die tegenstellingen zo voelbaar aanwezig zijn en de auteur zelf ook lijkt heen en weer geslingerd te worden tussen een onwrikbaar geloof in echte liefde en een misantropische houding ten aanzien van zijn tijd- en landgenoten.